İstanbul Sultanahmet Dikilitaş Hakkında Bilgi (Tarihi, Hikayesi, Nerede…)

Roma döneminde Mısır’dan getirilen Sultanahmet Meydanı’ndaki Dikilitaş diğer bir adıyla obelisk, İstanbul’un en eski tarihi eserlerinden biri. O dönem hipodromun ortasına dikilen Dikilitaş’ın yanına daha sonraları Yılanlı Sütun ve Örme Sütun eklenmiş.

Dikilitaş aslında Roma İmparatorunun şehri süslemek için diğer şehirlerden getirttiği anıtlardan biri. Anıtın üzerine dikildiği ayaklıkta Roma dönemine ait kitabe ve kabartmalar bulunurken, kendi gövdesinde mısır tanrıları ve imparatorunun yüceliğinden bahseden hiyeroglifler yer alıyor.

19. yüzyılda kolonyalist devletlerin başkentlerine Mısır’dan dikilitaş taşıma adetinin kökü de bir yerde Roma dönemine dayanıyor. Bu anıtın benzerleri İstanbul’un yanı sıra 19. yüzyılda Paris, Londra gibi şehirlere de dikilmiş. 

Sultanahmet Dikilitaş Hikayesi

Sultanahmet Meydanı’nda bulunan Dikilitaş M.Ö. 15. yüzyılda antik Mısır Uygarlığında III. Thutmosis tarafından Karnak’taki Amon Tapınağı girişine dikilen obelisklerden biri. Dörtkenarı olan, tepeye doğru incelen ve üst kısmı piramit şeklinde olan bu taşlar obelisk olarak adlandırılıyor.

Bu anıtlar, Antik Mısır döneminde güneş tanrısının onuruna bir şahsı veya olayı anmak için tek parça, büyük bloklar halinde yapılmış.Tapınak girişlerinin iki yanına dikilen anıtlar, aynı zamanda güneşe göre saatin hesaplanmasında kullanılmış.

Mısır’ın bir Roma eyaleti olmasından sonra bazı Roma imparatorları başkentlerini bu haşmetli anıtlarla süslemek istemişler. Roma İmparatoru Konstantin Karnak’taki Amon Tapınağı’nda bulunan iki obeliskten birini Roma’ya, diğerini ise İstanbul’a getirmek istemiş. Günümüzde Çemberlitaş olarak bildiğimiz sütunda yine İmparator Konstantin tarafından Roma’dan getirtilerek adını taşıyan foruma dikilmiş.

Dikilitaş’ın İstanbul’a getirilmesi ve hipodroma dikilmesi 390 yılında İmparator I. Theodosius tarafından gerçekleştirilmiş. Dikilitaş’ın bulunduğu hipodrom uzun dönem halkın eğlencesi olan at yarışlarına ve eğlencelere sahne olmuş. At arabaları Dikilitaş, Yılanlı Sütun ve Örme Sütun etrafında yedi tur atarak yarışı kazanmak için mücadele ederlermiş.

Bizans İmparatorluğunun zayıflamasıyla önemini yitiren hipodrom Latin istilası sırasında şehrin diğer yerleri gibi yağmalanmış, daha sonraları ise zamanla yıkılarak harabeye dönmüş. İstanbul fethedildikten sonra yapı ve diğer eserler şehrin bir simgesi olarak yaşatılmaya çalışılarak günümüze kadar ulaşmış.

Sultanahmet Dikilitaş Özellikleri

Bu zarif dikilitaş ve arkadaki Sultanahmet Camii cephesi tesadüfen adeta eski Mısır mabetleri cephesi gibi bir manzara yaratmaktadır. Caminin mimari ve geometrik görünümü dikilitaş ile uyum içindedir.

Bulunduğu alanda yaklaşık 1700 yıldan beri ayakta durmayı başaran ve kendi uzunluğu 19.5 metre olan Dikilitaş’ın yüksekliği ayaklık kısmı ile birlikte yaklaşık 24 metre oluyor. Anıtın en altında bulunan ayaklık kısmında Dikilitaş’ın Mısır’dan İstanbul’a getirilişi, dikilişi, hipodromdaki konumu, at yarışlarını tasvir eden kabartmalar ile Yunanca ve Latince yazıtlar bulunuyor.

Anıtın en alt tarafında bulunan Yunanca yazıtta, “Yalnızca İmparator Theodosius yerde bir yük olarak yatan dört yüzlü bu sütunu kaldırmaya cesaret ederek, Proclus’u yardımına çağırdı ve böyle koca bir sütun otuz iki günde ayağa kalktı” yazmakta.

Bu yazıtın tam tersi tarafında bulunan ve bir kısmı çatlak olan  Latince yazıtta, “Bir zamanlar inatçıyken, dingin efendi(ler)e itaat etmem emredildi vetiran(lar) ortadan kaldırıldıktan sonra, palmiye taşımaya… Her şey Theodosius’a boyun eğer ve onun ölmeyen davasına. Böylece ben, yenilmiş ve ehlileşmiş olarak otuz günde, Proclus hâkimken yukardaki göklere kaldırıldım” yazmaktadır.

Yazıtların bulunduğu ayaklık üstünde yer alan ikinci ayaklığın dört tarafında İmparator I.Theodosius’un ailesini ve saray çevresini anlatan kabartmalar bulunuyor.  Dikilitaş’ın üzerinde bulunan hiyerogliflerin çözümü 1823 yılında yapılmış. Hiyerogliflerde Mısır tanrılarından Amon Ra anılmakta ve İmparator Thutmosis’in yüceliğinden bahsedilmektedir.

Dikilitaş’ın Türk İslam Eserleri Müzesi tarafına bakan gövde kısmındaki hiyerogliflerde, “Hükümdar Tutmosis, Tanrı Amon’a adağını takdim ve aczini itiraf ederek bu eseri babas ıulu Tanrı Amon-Ra için yaptı” yazarken, tersi istikamette Sultanahmet Camii tarafındaki hiyerogliflerde “XIII. Sülaleden III. Tutmosis, ilk olarak Tanrı Amon’a adağını sunar.Çok kuvvetli ve kudretli Horus’un yardım ve himmeti ile dindar, Yukarı ve Aşağı Mısır’ın sahibi, Yüce Güneş’in manevi soyundan, Tanrı Tom tarafından terbiye edilmiş ve beslenmiş ve kutsal Ana Tanrıça Nit’in nazlı kucağında büyütülmüş Tutmosis, bütün denizleri ve nehirleri hükmü altına alarak hükümdarlığının otuzuncu bayram yılında bu sütunu, daha nice zamanların geleceği bayramlar için yaptırdı ve diktirdi” yazmakta.

Alman Çeşmesi tarafına bakan gövde kısmındaki hiyerogliflerde “Tutmosis, Amon-Ra’ya adağını sunarak Horus’un bahşettiği kuvvet ve kudret ile ülkesinin hududunu Mezopatamya’ya kadar götürmeye azmetti” yazarken, Örme Sütun tarafına bakan kısmındaki hiyerogliflerde “Tanrı Horus’un feyizli ihsanlarına mazhar olmuş, Yukarı ve Aşağı Mısır’ın hükümdarı, kudretli ve şaşalı Güneş’in oğlu Tutmosis, askerlerinin önünde olduğu halde Mezopotamya’ya kadar gitti, Akdeniz’de dolaştı, büyük savaşlar yaptı” yazmakta.

Nerede ve Nasıl Gidilir?

Dikilitaş, Roma ve Osmanlı döneminden kalma birçok eserin bulunduğu Sultanahmet Meydanı’nda bulunuyor. Sultanahmet Meydanı’nda bulunan tarihi eserlerin hikayelerini, ne zaman yapıldıklarını merak ediyorsanız Sultanahmet gezilecek yerler yazıma bakabilirsiniz.

Yapının bulunduğu yere toplu taşıma araçlarıyla ulaşmanın en kolay yolu Bağcılar-Kabataş Tramvay hattını kullanmak. Bu tramvay hattına binerek Sultanahmet durağında indiğinizde 5 dakikalık bir yürüyüş ile anıtın bulunduğu yere ulaşabilirsiniz. Anadolu yakasından ulaşmak için Üsküdar veya Kadıköy’den Eminönü’ne kalkan vapurlara binip ardından tramvaya aktarma yapabilirsiniz. Ya da bunun yerine Marmaray ile Sirkeci durağına geldikten sonra yine tramvaya aktarma yaparak ulaşabilirsiniz.

Dikilitaş’a aşağıda yer alan haritada işaretli konumu kullanarak da nasıl ulaşabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Kaynakça:

İstanbul’daki Geç Antik Ve Bizans Dönemine Ait Dikilitaşlar’ın Kent İçindeki Konumları Ve Geçirdikleri Tarihsel Değişim, Zeynep Kuban, Bediha Ulutürk, Yüksek Lisans Tezi, 2010

istanbulkulturturizm.gov.tr